Satyam essay in sanskrit सत्यम् पर निबंध संस्कृत में
‘न हि सत्यात् परो धर्मः’ वस्तुतः कथनं एतत् पूर्णतया सत्यं शाश्वतं चास्ति । सर्वेषां धर्माणां सर्वेषु ग्रन्थेषु सत्यस्य सर्वोत्कृष्ट स्थानमस्ति । अनेनैव मनुस्मृतिकारेण धर्मस्य लक्षणं उल्लेखयन् सत्यं अन्यतमं स्वीकृतं वर्तते — ‘
आहुः सत्यं हि परमं धर्म, धर्मविदो जनाः । ।’
मानवैः सदैव सत्यस्य पालनं कर्तव्यम् । सत्यसंभाषणेन जनस्य समाजे सम्मानं प्रतिष्ठा च वर्धेते । तं कीर्ते, सफलतायाः शान्तेः सुखस्य च प्राप्तिर्भवति । सर्वेषु वेदेषु शास्त्रेषु च सत्यस्य महिमा वर्णितः दृश्यते, मानवजीवने यादृशं महत्त्वं सत्यस्य न अन्यस्य कस्यापि वस्तोः तादृशं वर्तते । सत्यवादिनः जनाः सदैव निर्भयाः प्रसन्नवदनाः च भवन्ति ।
ये जनाः सत्यं वदन्ति समाजे ते प्रमाणं भवन्ति । तेषां पूजा भवति ।
विषयेऽस्मिन् सत्यवादी – हरिश्चन्द्रस्य उदाहरणं दरीदृश्यते । तेन सत्यस्य पालनाय अनेकानि कष्टानि अनुभूतानि । अनेनैव तस्य नाम अद्य सम्मानपूर्वक गृह्यते ।
एवमेव महाराजदशरथेन स्वप्राणप्रियः रामः वनं प्रेषितः आसीत् । महाभारतस्य सत्यवादिनं युधिष्ठिरं को न जानाति सत्य बलेनैव तेन विजयश्रीः लब्धा । रामायणे रामोऽपि सत्यमाश्रित्य वै लंकां विजितवान् ।
उपनिषत्सु कथितं दृश्यते “सत्यं वद धर्म चर”, अत्रापि सत्यस्य महत्ता परिलक्ष्यते । सत्यवादी जनः केवलं बिभेति, नैव अन्यस्मात् कस्मादपि जनात् जीवात् वा यो जनः सत्यं वदति तस्य मनसि नैव छलछद्मलोभस्य वा स्थानं लेशमात्रमपि दरीदृश्यते । ईदृशः जनः नैव कदापि अनुचितं आचरति ।
वस्तुतः धर्मस्य मूलमपि सत्यमेव अस्ति । भारतवर्षस्य तु राष्ट्रचिह्न अपि
‘सत्यमेव जयते’ स्वीकृतम् । अतः अस्माकं संविधाननिर्मातृभिः विद्वद्भिः सत्यस्य महत्ता स्वीकृता । अनेनैव शिक्षायाः समाप्त्यनन्तरं आचार्योऽपि शिष्या सत्यसंभाषणस्य उपदेशं ददाति ।
अस्य सम्पूर्णस्य संसारस्य अस्तित्वमपि वस्तुतः केषाञ्चिदेव सत्यवादीजनानाम् सत्याचरणे वर्तते । अन्यथा यदि सर्वे जनाः दुष्टाः असत्यवादिनः च भवेयुः, तर्हि जगत् एतत् नष्टं भवेत् । अतः अस्माभिः सदैव सत्यसम्भाषणं कर्तव्यम् ।
सत्यस्य आचरणेन वै समाजस्य राष्ट्रस्य वा अस्माकं कल्याणं भविष्यति । ‘सर्व सत्ये प्रतिष्ठितम्’ इति कथ्यते शास्त्रविद्भिः जनैः ।
किन्तु विषयेऽस्मिन् एतदपि अवधारणीयम् यत् सत्यं अप्रियं न वक्तव्यम् । अनेन यः शृणोति सः आहतो भवति, क्लेशञ्च प्राप्नोति ।
अतः शास्त्रेषु कथितम्
सत्यं ब्रूयात् प्रियं ब्रूयात् नाब्रूयात् सत्यमप्रियम् ।
प्रियं च नानृतं ब्रूयात् एष धर्म सनातनः । ।
अद्य तु प्रायः दृश्यते यत् बहवः जनाः सत्यभाषणात् विमुखाः सञ्जताः । अधिकसंख्याकानां जनानां प्रवृत्तिः असत्ये प्रतिष्ठिता दरीदृश्यते ? किन्तु नैव एतत् सर्व शुभ वर्तते । यदि वयं स्वराष्ट्रस्य देशस्य समाजस्य स्वस्य वा उन्नतिं कर्तुं वाञ्छामः, तर्हि सदैव सत्यभाषणं कर्तव्यम्, अनेन समाजे एकस्य स्वस्थवातावरणस्य निर्माणं भविष्यति ।
- Up board solution for class 9 sanskrit chapter 2 आदिकविः वाल्मीकिः
- Up board solution for class 9 sanskrit chapter 1अस्माकं राष्ट्रियप्रतीकानि
- UP Board Solutions for Class 11 Samanya Hindi काव्यांजलि Chapter 6 भक्ति और श्रृंगार (कविवर बिहारी)
- UP Board Solutions for Class 11 Samanya Hindi काव्यांजलि Chapter 9 प्रेम-माधुरी, यमुना-छवि (भारतेन्दु हरिशचन्द्र) free solution
- UP Board Solutions for Class 11 Samanya Hindi काव्यांजलि Chapter 10 उद्धव प्रसंग, गंगावतरण (जगन्नाथदास ‘रत्नाकर) free solution