UP BOARD SOLUTION FOR CLASS 7 SANSKRIT CHAPTER 8 श्रम एव विजयते
UP BOARD SOLUTION FOR CLASS 7 SANSKRIT CHAPTER 8 श्रम एव विजयते पाठ का सम्पूर्ण हल
अमेरिकादेशे एकस्मिन् स्थाने सैनिकानाम् आवासाय निर्माणकार्य प्रचलद् आसीत् । तत्र द्वारादिनिर्माणहेतोः काष्ठस्य गुरुतरः खण्डः नीयते स्म । केचित् सैनिकाः बृहत्कायं तं काष्ठखण्डं भूमेः उत्थाप्य यानम् आरोपयितुं यतमानाः आसन् । किन्तु काष्ठस्य अतिभारत्वात् बहुप्रत्यये अपि ते अक्षमा अभवन् । तेषां सैनिकानाम् एकः नायकः अपि आसीत्, य दूरत एव अधिकबलप्रयोगाय तान् प्रेरयति स्म ।
हिन्दी अनुवाद :-
अमेरिका में एक स्थान पर आवास के निर्माण का कार्य चल रहा था। वहाँ दरवाजे आदि बनाए जाने के लिए लकड़ी के भारी लट्ठे लाए जा रहे थे। कुछ सैनिक विशाल लट्ठे को भूमि से उठाकर यान में डालने के लिए प्रयत्नशील थे । किन्तु काठ के बहुत भारी होने से बहुत यत्न करने पर भी वे सफल नहीं हो रहे थे। उन सैनिकों का एक नायक भी था, जो दूर से ही अधिक बल प्रयोग के लिए उनको प्रेरित कर रहा था ।
अत्रान्तरे कश्चन् तुरङ्गाधिरूढः तत्र आगतः । स भारवहने अक्षमान् सैनिकान् विलोकयन् नायकम् अवदत् किं पश्यति भवान् ? यदि एतेषां सहयोगं भवान् कुर्यात्, तदा कार्यं सुकरं स्यात् । नायकः प्रोवाच किं न वेत्ति भवान् ? अहम् एतेषाम् अधिकारी अस्मि । कथम् एतैः सह कार्यं कुर्याम् ? तत्कथनं श्रुत्वा सः अश्वसादी अश्वाद् अवातरत्, निजं कोटपरिधानं च अवतार्य भूमौ न्यदधात् । ततः असौ काष्ठखण्डस्य उन्नयने सैनिकैः साकं बलसाहाय्यम् अकरोत् । काष्ठखण्डः याने आरोपितः अभवत् । सर्वे तस्य सहयोगं प्राशंसन् । नायकः अपि धन्यवादं वितीर्णवान् । तदनु स आगन्तुकः पुनः अश्वम् आरुह्य नायकम् अभाषत- महाशय! यदा कदाचिद् ईदृशः अवसरः आपतेत्, प्रधानसेनापतिः वाशिंगटनः स्मर्यताम् । स पुनरपि आगमिष्यति । स्वसेनापतिं वाशिंगटनम् अभिजानन् स नायकः लज्जितो भूत्वा क्षमाम् अयाचत ।
हिन्दी अनुवाद :- इसी बीच घोड़े पर सवार एक व्यक्ति वहाँ आया। उसने भार उठाने में अक्षम सैनिकों को देखकर नायक से कहा, “आप देख क्या रहे हैं? यदि इनका हाथ बँटा दें, तो कार्य शीघ्र सम्पन्न हो जाएगा।” इस पर नायक बोला, “आप ही सहयोग क्यों नहीं कर देते? मैं इनका अधिकारी हूँ; इनके संग कार्य क्यों करूं । इतना सुनते ही घुड़सवार घोड़े से उतरा अपने कोट आदि वस्त्र उतारकर भूमि पर रख उन सैनिकों की मदद करने लगा। लट्ठा यान में डाल दिया गया । सभी सैनिकों ने घुड़सवार की प्रशंसा की । नायक ने भी उसका धन्यवाद किया । इसके बाद वह व्यक्ति घोड़े पर पुन: सवार हो नायक से बोला, “महाशय! यदि फिर कभी ऐसा अवसर आए, तो प्रधान सेनापति वाशिंगटन को याद कर लीजिएगा; वह पुनः उपस्थित हो जाएगा।” अपने महान सेनापति का परिचय पाते ही नायक बहुत लज्जित हुआ । वह क्षमायाचना करने लगा ।
शब्दार्थ –
द्वारादिनिर्माणहेतोः = द्वार आदि के निर्माण के लिए । उत्थाप्य = उठाकर । काष्ठस्य = लकड़ी का । यानम् सवारी । आरोपयितुं चढ़ाने के लिए । यतमानाः = प्रयत्नशील । अतिभारवत्वात् अधिक भारी होने से । अक्षमाः = असमर्थ । दूरतः = दूर से । तुरगाधिरूढः घोड़े पर सवार । सुकरम् = सरल (आसान) । परिधानम् = वस्त्र । आगच्छन् = आता हुआ । अश्वसादी = घुड़सवार । अवधेयम् = याद रखें । प्राशंसन् = प्रशंसा किये । आपतेत् = आये । स्मर्यताम् = याद करें । अभिजानन् जानते हुए ।
अभ्यास कार्य :-
१- उच्चारणं कुरुत पुस्तिकायां च लिखत-
द्वारादिनिर्माणहेतोः काष्ठस्य उत्थाप्य स्मार्यताम्
अतिभारवत्त्वात् आपतेत् आरुह्य आगमिष्यति
2- पूर्णवाक्येन उत्तरत –
(क) किमर्थं काष्ठस्य गुरुतरः खण्डः नीयते स्म?
उत्तर – द्वारादि निर्माण हेतोः काष्ठस्य गुरुतरः खण्डः नीयते स्म
(ख) सैनिकाः कथं बहुप्रत्यये अपि अक्षमाः जाताः ?
उत्तर – सैनिकाः अतिभारवत्त्वात् बहुप्रत्यये अपि अक्षमाः जाताः
(ग) कः दूरतः एव अधिकबलप्रयोगाय तान् प्रेरयति स्म ?
उत्तर – नायकः दूरतः एव अधिक बलप्रयोगाय तान् प्रेरयतिस्म
(घ) तुरगाधिरूढः पुरुषः सैनिकान् विलोकयन् नायकं किम् अवदत् ?
उत्तर – तुरगाधिरूढः पुरुषः सैनिकान् विलोकयन् नायक अवदत्- किं पश्यति भवान सहयोग कुरु स्यात्
3- अधोलिखितपदानां विभक्तिं वचनं च लिखत
पदम् विभक्तिः वचनम्
यथा- सैनिकानाम् षष्ठी बहुवचनम्
अश्वाद् …………पंचमी …………… एकवचन
याने …………….सप्तमी ………..एकवचन
क्षमाम् …………द्वितीया ……………एकवचन
4- अधोलिखितक्रियापदानां लकारं पुरुषं वचनं च लिखत –
क्रियापदम् लकारः पुरुषः वचनम्
यथा- अवदत् लड्. लकारः प्रथमपुरुषः एकवचनम्
भवन्ति
आसीत्
गमिष्यति
अकरोत्
5- उपसर्गं लिखत –
पदम् उपसर्गः
यथा- अधिरूढः ………अधि……….
प्रोवाच
अभिजानन्.
विलोकयन्
6- मञ्जूषातः पदानि चित्वा वाक्यानि पूरयत –
आवासाय, काष्ठखण्डम्, नायकः, अश्वसादी, वायुयानस्य ।
(क) ……………….सैनिकान् प्रेरयति
(ख). ……………गतिः तीव्रा भवति ।
(ग). …………अश्वाद् अवातरत् ।
(घ) भूमे उत्थाय ………आरोपयितुम् ।
7- संस्कृतभाषायाम् अनुवादं कुरुत –
(क) सैनिकों के आवास के लिए निर्माणकार्य चल रहा था ।
अनुवाद – सैनिकानाम् आवासाय निर्माणकार्य प्रचलत् आसीत्
(ख) उन सैनिकों का एक नायक भी था ।
अनुवाद – तेषां सैनिकानाम् एक: नायक: आपि आसीत्
(ग) वह घुड़सवार घोड़े से उतरा ।
अनुवाद – सः अश्वासादी अश्वात् अवातरेत्
(घ) कोई भी कार्य बड़ा या छोटा नहीं होता ।
अनुवाद – कोऽपि कार्यं गुरु लघु वा न भवति
(ङ) मैं खाता हुआ नहीं चलता हूँ ।
अनुवाद – – अहं खादन् न चलामि
(च) मैं हँसता हुआ पानी नहीं पीता हूँ ।
अहं हसन् जलं न पिबामि
How to download online Ayushman Card pdf 2024 : आयुष्मान कार्ड कैसे ऑनलाइन डाउनलोड करें
संस्कृत अनुवाद कैसे करें – संस्कृत अनुवाद की सरलतम विधि – sanskrit anuvad ke niyam-1
Garun Puran Pdf In Hindi गरुण पुराण हिन्दी में
Bhagwat Geeta In Hindi Pdf सम्पूर्ण श्रीमद्भगवद्गीता हिन्दी में
