Mp board class 10 sanskrit paper 2022 Full solution
निर्देशा:-
(i) सर्व प्रश्नाः अनिवार्याः सन्ति ।
(ii) प्रश्नानां सम्मुखे अड्डाः प्रदत्ताः ।
(iii) सर्वेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषायां देयानि ।
1- उचित विकल्प चित्वा लिखत–
(i) ‘रामस्य’ इत्यस्य पदे वचनम् अस्ति
(अ) एकवचनम्
(ब) द्विवचनम्
(स) बहुवचनम्
(द) अन्यवचनम्
उत्तर – (अ) एकवचनम्
(ii) ‘लतायाम् इत्यस्मिन् पदे का विभक्ति अस्ति ?
(ब) द्वितीया
(अ) प्रथमा
(स) चतुर्थी
(द) सप्तमी
उत्तर –
(iii) नद्या इत्यस्य पदे वचनम् अस्ति
(ब) द्विवचनम्
(अ) एकवचनम्
(स) बहुवचनम्
(द) अन्यवचनम्
उत्तर –
(iv) ‘रमा’ इत्यस्य पदे का विभक्ति अस्ति ?
(अ) प्रथमा
(ब) चतुर्थी
(स) पञ्चमी
(द) सप्तमी
उत्तर –
(v) ‘अहं श्वः ग्रामं गमिष्यामि । इत्यस्मिन् वाक्ये अव्ययम् अस्ति ।
(अ) अहं
(ब) श्वः
(स) ग्रामं
(द) गमिष्यामि
उत्तर – (ब) श्वः
(vi) ‘सदाचारः एव परमो धर्मः । अस्मिन् वाक्ये अव्ययम् अस्ति
(अ) सदाचारः
(ब) एव
(स) परमः
(द) धर्मः
उत्तर – (ब) एव
2 – शुद्धवाक्यानां समक्षम् आम् अशुद्धवाक्यानां समक्षम् न इति लिखत
(क) ‘भविष्यति’ इत्यस्मिन् पदे मध्यमपुरुषः अस्ति ।
(ख) ‘अगच्छत्’ इत्यस्मिन् पदे एकवचनम् अस्ति ।
(ग) पठति’ इत्यस्मिन् पदे लट्लकारः अस्ति ।
(घ) ‘गच्छन्तु’ इत्यस्मिन् पदे लृट्लकारः अस्ति ।
(ङ) ‘प्राचार्यः’ इत्यस्मिन् पदे प्र उपसर्गः अस्ति
(च) ‘निर्धन’ इत्यस्मिन् पदे निस् उपसर्गः अस्ति ।
उत्तर – (क) न (ख ) आम् (ग ) आम् (घ ) न (ङ) आम् (च ) न
3 – युग्ममेलनं कुरूत –
(क) विद्यालयः _______(i) द्वन्द्वसमासः
(ख) चौरात् भयम् _______(ii) विसर्गसन्धिः
(ग) मनोरथ: _______(iii) दीर्घस्वरसन्धिः
(घ) रामकृष्णी_______(iv) पञ्चमी तत्पुरुषः
(ङ) जगदीशः _______(v) बहुव्रीहि समासः
(च) पीताम्बरः ________ (vi) व्यञ्जनसन्धिः
उत्तर –
4- एकपदेन उत्तरं लिखत
(क) ‘पठितवान्’ इत्यस्मिन् पदे कः प्रत्ययः अस्ति ?
उत्तर –
(ख) ‘गन्तुम्’ इत्यस्मिन् पदे कः प्रत्ययः अस्ति ?
उत्तर –
(ग) ‘वर्तमानः’ इत्यस्मिन् पदे कः प्रत्ययः अस्ति ?
उत्तर –
(घ) ‘सर्वदा’ सर्वकार्येषु का बलवती ?
उत्तर –
(ङ) ‘अत्र’ जीवितं कीदृशं जातम् ?
उत्तर –
(च) केन सम्बन्धेन वाल्मीकिः लवकुशयोः गुरु ?
उत्तर –
5 – प्रदत्तैः शब्दः रिक्तस्थानानि पूरयत् –
( बालकः सुन्दरः, निर्थकम् तनुः, रसालम्, गीतानि दुर्लभः)
(क) मधुराभिः गीतानि इत्यस्मिन् पदयोः विशेष्यम्____________ अस्ति
(ख) सुन्दरः बालकः इत्यस्मिन् पदयोः विशेषणम् ___________अस्ति
(ग) आम्रम्’ इत्यस्य पदस्य पर्यायः___________ भवति ।
(घ) ‘शरीरम्’ इत्यस्य पदस्य पर्यायः___________ भवति ।
(ङ) ‘सुलभः’ इत्यस्य पदस्य विलोमपदं ___________भवति ।
(च) ‘सार्थकम्’ इत्यस्य पदस्य विलोमपदं___________ भवति
6- अस्माकं पर्यावरणे किं किं दूषितम् अस्ति ?
अथवा
व्याघ्रः किं विचार्य पलायितः ?
7- रामाय कुशलवयोः कण्ठाश्लेषस्य स्पर्शः कीदृशः आसीत् ?
अथवा
मातुः अधिका कृपा कस्मिन् भवति ?
13 अधोलिखितेषु अशुद्धकारकवाक्यानां शुद्धिः करणीयाः (कोऽपि द्वे)
(i) श्री गणेशः नमः ।
(ii) वृक्षस्य पत्र पतति ।
(iii) सीता रामस्य सह वनं गच्छति
14 प्रदत्तैः शब्दैः रिक्तस्थानानि पूरयत – (कोऽपि चत्वारि)
( स्थितप्रज्ञ यथासमयम्, अहिभुकः सदा, अत्र भृशम्)
(i) समयस्य सदुपयोगः करणीयः ।
(ii) जीवनं दुर्वहम् अस्ति
(iii) इदानीं वायुमण्डलं प्रदूषितमस्ति ।
(iv) सर्वेषामेव महत्त्वं विद्यते
(v) मयूरः इति नाम्नाऽपि ज्ञायते ।
(vi) वक: अविचलः इव तिष्ठति ।
15- अधोलिखितानि वाक्यानि घटनाक्रमानुसारेण लिखत-
(i) व्याघ्रः व्याघ्रमारीइयमिति मत्वा पलायितः ।
(ii) व्याघ्रं दृष्ट्वा सा पुत्री ताडयन्ती उवाच अधुना एकमेव व्याघ्रः विभज्य भुज्यताम् ।
(iii) मार्गे सा एक व्याघ्रम् अपश्यत्
(iv) बुद्धिमती पुत्रद्वयेन उपेता पितुर्गृहं प्रति चलिता ।
16- वाच्य परिवर्तन कुरुत (कोऽपि द्वे)
(i) सः रोटिका खादति । (कर्मवाच्ये)
(ii) गायकेन गीत गीयते । ( कर्तृवाच्ये)
(iii) छात्र ग्रन्थ पठति । (कर्मवाच्ये )
17 – प्रश्नपत्र समागतान् श्लोकान् विहाय स्वपाठ्यपुस्तकस्य एकं सुभाषितं लिखत .
18 – अधोलिखितम् गद्यांशं सम्यक् पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-
कश्चित् कृषकः बलीवर्दाभ्यां क्षेत्रकर्षणं कुर्वन्नासीत् । तयोः बलीवर्दयोः एकः शरीरेण दुर्बलः जवेन गन्तुमशक्तश्चासीत् । अतः कृषकः तं दुर्बलं वृषभं तोदनेन नुदन् अवर्तत । सः वृषभ: हलमूवा गन्तुमशक्तः क्षेत्रे पपात क्रुद्धः कृषीवलः तमुत्थापयितुं बहुवारम् यत्नमकरोत् । तथापि वृषः नोत्थितः । भूमौ पतितं स्वपुत्रं दृष्ट्वा सर्वधेनूनां मातुः सुरभे: नेत्राभ्याम् श्रूणि आविरासन् ।
प्रश्नाः –
(i) कृषकः काभ्यां क्षेत्रकृर्षणं कुर्वन्नासीत् ?
(ii) तयोः बलीवर्दयोः एकः कीदृशः आसीत् ?
(iii) मातुः सुरभे: नेत्राभ्यां कानि आविरासन् ?
उत्तर –
1- बलीवर्दाभ्याम् क्षेत्रकर्षणं कुर्वन्नासीत्।
2- तयोः बलीवर्दयोः एकः शरीरेण दुर्बलः आसीत्।
3- मातुः सुरभे: नेत्राम्याम् अश्रूणि अविरासन् ।
अथवा
विचित्रा दैवगतिः । तस्यामेव रात्रौ तस्मिन् गृहे कश्चन चौरः गृहाभ्यन्तरं प्रविष्टः । तत्र निहितामेकां मज्जूषाम् आदाय पलायितः । चौरस्य पादध्वनिना प्रबुद्धोऽतिथिः चौरशङ्कया तमन्वधावत् अगृह्णाच्च, परं तदानीमेव किञ्चिद् विचित्रमघटत चौरः एव उच्चैः क्रोशितुमारभत “चौरोऽयं चौरोऽयम्” इति । तस्य तारस्वरेण प्रबुद्धाः ग्रामवासिनः स्वगृहाद् निष्क्रम्य तत्रागच्छन् वराकमतिधिमेव च चौरं मत्वाऽभर्त्सयन् । यद्यपि ग्रामस्य आरक्षी एवं चौरः आसीत् । तत्क्षणमेव रक्षापुरुषः तम् अतिथिं चौररोऽयम इति प्रख्याव्य कारागृहे प्राक्षिपत्
प्रश्नाः –
(i) गृहाभ्यान्तरं कः प्रविष्टः ?
(ii) देवगतिः कीदृशी अस्ति ?
(iii) ग्रामवासिनः किम् अकुर्वन्
उत्तर – (i) चौर :
(ii) विचित्रा
(iii) तस्य तारस्वरेण प्रबुद्धाः ग्रामवासिनः स्वगृहाद् निष्क्रम्य तत्रागच्छन् वराकमतिधिमेव च चौरं मत्वाऽभर्त्सयन्
अथवा
अधोलिखितम् पद्यांशं सम्यकः पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषायां लिखत ।
आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्यो महान् रिपुः ।
नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति ॥
प्रश्नाः –
(i) महान रिपुः कः अस्ति ?
(ii) केन समः बन्धुः न अस्ति ?
(iii) के कृत्वा नरः न अवसीदति ?
अथवा
एक एव खगो मानी वने वसति चातकः ।
पिपासितो वा प्रियते याचते या पुरन्दरम् ॥
प्रश्नाः –
(i) कः वने वसति ?
(ii) चातकः कीदृशः खगः वर्तते ?
(iii) कीदृशः चातकः प्रियते ?
20 – अधोलिखितम् नाट्यांश पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि पूर्णवाक्येन लिखत
सिंह: (क्रोधेन गर्जन्) भोः ! अहं वनराजः किं भयं न जायते ? किमर्थं मावेवं तुदन्ति सर्वे मिलित्वा ?
एकः वानरः मतः त्वं वनराजः भवितुं तु सर्वथाऽयोग्यः । राजा तु रक्षकः भवति परं भवान् तु भक्षकः । अपि च स्वरक्षायामपि समर्थः नासि तर्हि कथमस्मान् रक्षिष्यसि ?
अन्यः वानरः किं न श्रुता त्वया पञ्चतन्त्रोक्तिः – यो न रक्षति वित्रस्तान् पीड्यमाना परैः सदा ।
जन्तून् पार्थिवरूपेण स कृतान्तो न संशयः ॥
प्रश्नाः –
(i) कः कथयति अहं वनराजः अस्मि ?
(ii) सिंहः किं कुर्वम् अवदत् ?
(iii) वानरः सिंहम् किं कथयति ?
अथवा
भयाकुलं व्याघ्रं दृष्ट्वा कश्चित् धूर्तः शृगालः हसन्नाह “भवान् कुतः भयात् पलायितः ?”
व्याघ्रः – गच्छ गच्छ जम्बुक ! त्वमपि कञ्चिद् गूढप्रदेशम् । यतो व्याघ्रमारीति या शास्त्रे श्रूयते तयाहं हन्तुमारब्धः परं गृहीतकरजीवितो नष्टः शीघ्रं तदग्रतः ।
शृगालः – व्याघ्र ! त्वया महत्कौतुकम् आवेदितं यन्मानुषादपि विभेषि ?
व्याघ्रः – प्रत्यक्षमेव मया सात्मपुत्रावेकैकशो मामत्तुं कलहायमानौ चपेटया प्रहरन्ती दृष्टा ।
जम्बुकः – स्वामिन् ! यत्रास्ते सा धूर्ता तत्र गम्यताम् व्याघ्र ! तव पुनः तत्र गतस्य सा सम्मुखमपीक्षते यदि, तर्हि त्वया अहं हन्तव्यः इति ।
प्रश्ना –
(i) मृगालः कीदृशः आसीत् ?
(ii) व्याघ्रः कया प्रहरन्ती दृष्टा ?
(iii) व्याघ्रेन किं कुर्वन्ती सा दृष्टश: ?
21- स्वप्राचार्यस्यकृतं अवकाशार्थम् एकं प्रार्थनापत्रम् संस्कृतभाषायां लिखत ।
उत्तर –
सेवायाम्,
माननीयः प्राचार्यमहोदयः,
शासकीय उच्चतर-माध्यमिक विद्यालय:
भोपाल नगरम्, मध्यप्रदेशः
विषयः-अवकाशार्थं प्रार्थनापत्रम्
महोदयः,
सविनयं निवेदनम् अस्ति यद् अहम् अद्य सहसा ज्वरपीड़ितो अस्मि । अतः विद्यालयम् आगन्तुम् असमर्थो अस्मि । कृपया मम पञ्चदिवसाना अवकाशं स्वीकुर्वन्तु । भवताम् महति कृपा भविष्यति ।
सधन्यवादम्
भवदीया शिष्य
मुकुल:
कक्षा-दशमी ‘अ’
अथवा
स्वभगिन्याः विवाहे आमन्त्रयितुं स्वमित्र प्रति पत्र लिखत ।
22 – अधोलिखितम् अपठितगद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत –
कस्मिंश्चित् प्रदेशे काचित् नदी प्रवहति स्म । नदीतीरे कश्चन संन्यासी स्वशिष्यैः सह आश्रमं निर्माय वसति स्म । एकदा संन्यासी शिष्यैः सह नद्याः अपरं तीरं गन्तुम् एकां नौकाम् आरुढवान् । येगेन प्रवहन्त्यां नद्याम् अकस्मात् एका अपरा नौका शिलायाः घट्टनेन निमग्ना अभवत् । तेन तस्यां नौकायां स्थिताः सर्वे जनाः मरणं प्राप्तवन्तः । संन्यासी अकथयत् तस्यां नौकायां स्थितेषु कश्चित् दुष्टः आसीत् इति मन्ये । अतः ते सर्वे मरणं प्राप्तवन्तः । –
(i) संन्यासी कुत्र वसति स्म ?
(ii) नौका कस्याः घटेन निमग्ना अभवत् ?
(iii) एकदा संन्यासी कैः सह नद्याः अपर तीरं गतवान् ?
(iv) सन्यासी किम् अकथत् ?
23 – अधोलिखितेषु एकं विषयं स्वीकृत्य शतशब्देषु संस्कृतभाषायां निबन्धं लिखत-
(i) संस्कृतभाषायाः महत्वम् ।
(ii) कविः कालिदासः ।
(iii) छात्रजीवनम् ।
(iv) दूरदर्शनम्
यदि आप इस पेपर को डाउनलोड करना चाहते हो तो नीचे बटन पर क्लिक करें
Up board result kab aayega 2024 जानिए कब तक आएगा यूपी बोर्ड का रिजल्ट
संस्कृत अनुवाद कैसे करें – संस्कृत अनुवाद की सरलतम विधि – sanskrit anuvad ke niyam-1
Garun Puran Pdf In Hindi गरुण पुराण हिन्दी में
Bhagwat Geeta In Hindi Pdf सम्पूर्ण श्रीमद्भगवद्गीता हिन्दी में
